HET APERITIEF
HET APERITIEF
Het aperitief, een moment van samenzijn en genieten voorafgaand aan een maaltijd, is een kunst op zich. In de wereld van gastronomie en cultuur heeft het aperitief een bijzondere plaats veroverd, waar smaak, traditie en gezelligheid samenkomen. Tijdens dit onmisbare intermezzo worden smaakpapillen geprikkeld, gesprekken gevoerd en de sfeer gezet voor het culinaire avontuur dat nog komen gaat. In dit typoscript duiken we dieper in de betekenis, geschiedenis en rituelen rondom het aperitief, en ontdekken we waarom het aperitief niet alleen een culinaire ervaring is, maar ook een cultureel fenomeen dat verschillende aspecten van de samenleving weerspiegelt. Van klassieke cocktails tot regionale aperitiefhapjes, van chique salonsfeer tot informele terrasjes, het aperitief biedt een veelzijdige en rijke beleving voor iedereen die ervan geniet. Laat ons samen afdalen in de wereld van het aperitief en de verrukkelijke tradities en verhalen ontdekken die schuilen achter dit genoeglijke ritueel.
De feestdagen naderen en in veel kringen en tafels zal er 'geaperitiefd' worden. Vandaag is het heel gewoon om een aperitief te drinken bij het middagmaal ofhet avondeten. Om de eetlust aan te scherpen of om de eerste dorst te lessen, wachtend op het voorgerecht. Of gewoon voor de gezelligheid! Een aperitief behoorde nochtans lange tijd niet tot de alledaagse tafelgewoonten. Misschien wel eens interessant om eens dieper in te gaan hoe dit drankje evolueerde van een drankje voor de elite naar een drankje voor iedereen.
De feestdagen naderen en in veel kringen en tafels zal er 'geaperitiefd' worden.
Vandaag is het heel gewoon om een aperitief te drinken bij het middagmaal of het avondeten. Om de eetlust aan te scherpen of om de eerste dorst te lessen, wachtend op het voorgerecht. Of gewoon voor de gezelligheid! Een aperitief behoorde nochtans lange tijd niet tot de alledaagse tafelgewoonten. Misschien wel eens interessant om eens dieper in te gaan hoe dit drankje evolueerde van een drankje voor de elite naar een drankje voor iedereen.
OORSPRONG
Het woord komt van het Latijnse woord 'aperitivus' of het Italiaans 'aprire' wat 'openen' betekent. Het is een meestal alcoholische drank die men nuttigt voor het eten. Het kan een Sherry of een Vermouth zijn, maar soms ook een cocktail.
Het moderne aperitief ontstond in het zuiden van Europa. Italië en Frankrijk waren eind 18de eeuw, begin 19de eeuw de bron van het ons gekende aperitief. Meerdere distilleerders lieten zich dan kennen, zoals de Turijnse broers Giovanni Giacommo en Carlo Stefano Cinzano. Ze maakten in 1757 een drankje op basis van aromatische planten uit de Italiaanse Alpen.
Het was een samenvoeging van 35 ingrediënten en werd bekend als de 'Vermouth van Turijn'. Het drankje genoot al vlug van een grote populariteit onder de bourgeoisie en de aristocraten. De broers kregen navolging.
In 1850 richtte Varlo Gancia stokerij Gancia op in de regio Piëmonte. Gancia kende toen bekendheid als pionier van de Italiaanse mousserende wijnen, de 'spumante'. Later, in 1863, startten Alessandro Martini, Luigi Rossi en Teofila Sola eveneens in Turijn met een nieuwe stokerij. Aanvankelijk heette het bedrijf Martini, Sola & Cia, maar toen de familie Sola hun aandelen verkochten, kreeg het vanaf 1979 de naam Martini Rossi.
GENEESMIDDEL EN APERITIEF
En net zoals Coca-Cola, was het aperitief – toen enkel een alcoholische drank – oorspronkelijk een medicijn.
Het succes van de nieuwe Vermouth dranken trok ook in buurland Frankrijk de volle aandacht. In 1830 stond dokter Adémar Juppet aan de wieg van een aperitief op basis van rode wijn en Kina (plant): het merk Saint Raphael was geboren. Iets later, in 1846, ontwikkelde Joseph Dubonnet een drank op basis van wijn en kinine om malaria te bestrijden. Omdat het brouwsel wat bitter smaakte, voegde hij kruiden en specerijen toe. Via de vriendinnen van zijn vrouw die het drankje aangeboden kregen, en mond-tot-mondreclame brak Apéritif quinquina Dubonnet nationaal en internationaal door. Dit succes motiveerde ook andere stokerijen en ondernemers om een dergelijk aperitief te ontwikkelen. Zo produceerden de gebroeders Pallade en Simon Violet in 1866 in Thuir het merk Byrrh, een aperitief op basis van gearomatiseerde rode wijn.
En zo hebben we meteen al enkele namen vernoemd van de grote, gekende aperitiefmerken die de Belg in de jaren 1950 – 1970 konden verleiden. De gewoonte om te aperitieven verspreidde zich geleidelijk aan door heel Europa en later, vanaf de vroege 20ste eeuw ook in de Verenigde Staten en in Latijns-Amerika. Dat gebeurde vooral door de hulp van grootse reclamecampagnes. Zo had Saint-Raphaël een eigen paviljoen op de wereldtentoonstelling van 1900 en bood het de bezoekers luchtdopen aan in een grote ballon, uiteraard met de opgedrukte kleuren van het bedrijf. Cinzano was dan weer het eerste merk dat in 1912 adverteerde in Parijs met een grote neonreclame.
Naast de hier boven vermelde grote namen waren er talrijke minder bekende merken die zich in de markt wrongen.
EN BELGIË ?
Cijfers betreft het gebruik en verbruik van aperitief in België zijn niet voorhanden.
Maar het 'Centrum Agrarische Geschiedenis' ging een kijkje nemen in de tweede grootste stad van Oost-Vlaanderen. Aalst kende vanaf de tweede helft van de 19de eeuw een snelle industriële vooruitgang. Dat resulteerde in een omvangrijk proletariaat, maar ook in een levendige burgerij, die kon genieten van een meer luxueus leven. In 1910 maakte het huis 'Germain Van de Waele' Wijnen, Likeuren en Jenever. Ze maakten reclame voor Byrrh en een fles kostte toen 2,70 fr. en dat was niet weinig. Een gemiddeld arbeidersloon bedroeg toen 3 fr. per dag. 'Vins et Spiriteux' – Maison O. Van Causbrouck- Vermaercke, gelegen in de Brusselsestraat deelde in de kranten trots mee dat ze Martini, Rossi-Vermouth verkochten. Ook in de Eerste Wereldoorlog verschenen er regelmatig advertenties en verwijzingen naar aperitiefdrank.
Het merk Cinzano dook in de jaren 1920 en 1930 meerdere keren op, opvallend genoeg werd Cinzano dikwijls gekoppeld aan sportwedstrijden, vooral bij het populaire wielrennen.
Aperitieven werden op een bepaald ogenblik aangeboden om de gezondheid te 'verrijken' en tevens het gehemelte te strelen. 'Een glas BYRRH voor iedere maaltijd zal u de nodige vitaminen geven waarvan uw kracht afhangt!'
'Een glaasje Byrrh had met andere woorden heel veel te bieden. Lekker maar goed voor de gezondheid. Je kon er overal van genieten en bracht zon in het glas.'
Nog een laatste aanduiding van het succes dat de buitenlandse aperitieven in België reeds tijdens het interbellum kenden, zijn de prachtige gebouwen die Byrrh in 1925 liet optrekken in Brussel nabij het Knaal voor de opslag, botteling en distributie.
De drank kwam in Brussel in vatwagens via het spoor toe en kon rechtstreeks de opslagplaats binnen rijden. Ter plekke werd de wijn gebotteld en later via kleine vrachtwagens naar de Belgische handelaars gevoerd.
In 1960 begon van Cinzano en Byrrh aan populariteit te verliezen. Byrrh verkocht zijn gebouwen in Brussel in 1960 aan het Brusselse OCMW.
Cinzno stopte alle activiteit in België in 1998.
Dit was het korte verhaal over de voorlopers van de aperitieven.
Geniet van de apero maar geniet met mate!